Filtry barwne Agfa

czyli

Czego to ludzie nie wymyślą

W kolejnym już odcinku nieformalnego fotograficznego leksykonu wiedzy dziś nikomu niepotrzebnej spójrzmy tym razem na zaginione w mrokach przeszłości fotograficzne filtry barwne wschodnioniemieckiej firmy Agfa.

Fakt, czas ich minął już dawno, mało jest prawdopodobnem, aby ktokolwiek częściej sięgał dziś po te zabytkowe w zasadzie utensylia - tym niemniej pojawiają się one filtry Agfy od czasu do czasu na aukcjach, więc czemu nie zająć się i nimi? Tym bardziej, że system oznaczeń przyjęty dla filtrów Agfy należy akurat do gatunku tych, które starannie ukrywają przed nieszczęsnym użytkownikiem istotę samego filtra...

Bogaty asortyment filtrów Agfa jest, zresztą, nader ciekawy jako swego rodzaju materiał dydaktyczny, pozwalając przekrojowo zapoznać się z możliwościami i zawiłościami filtracji w fotografii, zwłaszcza czarno-białej. Z pozoru temat ten wydaje się trywialny i wzruszyć można tylko nań z pogardą ramionami. Wiadomo - filtry żółte, pomarańczowe, czerwone, zielone - i tak dalej, przyciemniają barwy dopełniające, rozjaśniają własną, phi, też mi zagadnienie.   Tutaj zaś okazuje się, że jest to jednak zagadnienie bardziej złożone, najeżone subtelnymi niuansami, nawet przy fotografii ogólnej, nie wnikając już w niuanse fotografii technicznej, naukowej, stereofotografii, czy poligrafii.
Można też znaleźć u Agfy i filtry o cokolwiek zaskakującym dziś przeznaczeniu - jak na przykład korekcyjne i kompensacyjne do fotografii czarno-białej.
Spojrzenie nawet na "zwykłe" filtry żółte - których produkowano całą solidną gamę, a nie jakiś tam tylko jasny i ciemny - pozwala z kolei zwizualizować sobie  wpływ filtra na tonalność zdjęcia w zależności od jego gęstości, z kolei w przypadku filtrów czerwonych ocenić można łatwo wpływ gęstości filtra na zakres jego ekstynkcji.

Numer	Kolor	Krotność	Uwagi
0	Bardzo jasnożółty	1,5	Do fotografii czarno-białęj, lekkie przyciemnienie niebieskiego
1	Jasnożółty	1,8	Do fotografii czarno-białęj, zrównanie jasności niebieskiego, zielonego i żółtego
2	Średni żółty	2,4	Do fotografii czarno-białęj, oddanie żółtego i niebieskiego w jasności zbliżonej do postrzegania wzroku
3	Gęsty żółty	3	Do fotografii czarno-białęj przy motywach z przewagą koloru niebieskiego
4	Bardzo gęsty żółty	3,5	Do fotografii czarno-białęj, nienaturalnie silne przyciemnienie niebieskiego (np. odległe  zamglone widoki)
5	Najgęstszy żółty	4,5	Do fotografii czarno-białęj, zbyt jasne oddanie żółtego, bardzo silne przyciemnienie niebieskiego (np. krajobrazy ze zbyt jasnym niebem)
6	Pomarańczowy		Do fotografii czarno-białęj
7	Gęsty pomarańczowy		Do fotografii czarno-białęj
8	Pomarańczowoczerwony		Do fotografii czarno-białęj
9	Gęsty pomarańczowoczerwony		Do fotografii czarno-białęj
K 19	Pomarańczowy		Do fotografii barwnej - konwersyjny do zdjęć przy świetle dziennym na materiale do światła sztucznego
K 20	Jasnoszary (śladowo niebieskawy)	2	Do fotografii barwnej (zamiast 91)
K 20 H	Jasnoszary połówkowy (śladowo niebieskawy)		Do fotografii barwnej, zalecana  odległość od przedniej soczewki obiektywu – 40% ogniskowej
K 21	Szary (śladowo niebieskawy)	4	Do fotografii barwnej (zamiast 93)
K 21 H	Szary połówkowy (śladowo niebieskawy)		Do fotografii barwnej, zalecana  odległość od przedniej soczewki obiektywu – 40% ogniskowej
K 22	Niebieski	6	Do fotografii barwnej - konwersyjny dla żarówek Niitraphot B
K 29 C	Ultrafioletowy	1,5	Do fotografii barwnej powyżej 2000 m npm
K 31	Żółtawy		Do fotografii barwnej – korekcyjny przy spaleniowym świetle błyskowym (kapsułki, magnezja, żarówki bezbarwne) i materiale do światła sztucznego
K 32	Jasnożółty	1,5	Do fotografii barwnej - korekcyjny dla elektronowych lamp błyskowych 6000 K na materiale do światła dziennego i dla spaleniowych lamp błyskowych i żarówek Nitraphot-S na materiale do światła sztucznego
36	Jasnoczerwony		Do wyciągów barwnych i oglądania anaglifów (z 552); wersja 36 R - rozjaśniona
40	Niebieski		Do wyciągów barwnych, normalny
41	Zielony		Do wyciągów barwnych, normalny
42	Czerwony	8	Do fotografii czarno-białęj, absorpcja poniżej 600 nm; oddanie czerwonego jaśniej od innych barw. Do wyciągów barwnych, normalny
42 KT	Czerwony		Do wyciągów barwnych przy świetle łukowym i dziennym
42 N	Czerwony		Do wyciągów barwnych przy świetle żarówek fotograficznych
43	Niebieski		Do wyciągów barwnych i i oglądania anaglifów (z 45), gęsty
45	Gęsty czerwony		Do wyciągów barwnych i i oglądania anaglifów (z 43), gęsty
46	Niebieski		Do wyciągów barwnych, por. 646 L
47	Zielony		Do wyciągów barwnych, por. 647 L
48 L	Czerwony		Do wyciągów barwnych na materiale Agfa Autolith, zastępuje d. 48
49	Niebieski		Do wyciągów barwnych
50	Zielony		Do wyciągów barwnych
51	Czerwony		Do wyciągów barwnych
53	Niebieskozielony		Do wyciągów barwnych, wersja 53 R rozjaśniona
54	Gęsty zielony		Do wyciągów barwnych, wersja 54  R rozjaśniona
55	Żółtozielony		Do wyciągów barwnych, wersja 55 R rozjaśniona
56	Gęsty żółty (brązowawy)		Do wyciągów barwnych, wersja 56 R rozjaśniona
57	Czerwony		Do wyciągów barwnych, wersja 57 R rozjaśniona
58	Czerwony		Do wyciągów barwnych, wersja 58 R rozjaśniona
59	Niebieski		Do wyciągów barwnych, wersja 59 R rozjaśniona
65	Jasnoniebieski		Korekcyjny do zdjęć na materiale do światła dziennego przy żarówkach fotograficznych
67	Purpurowy		Do mikrofotografii
70	Jasnozielony	3-6	Korekcyjny do fotografii czarno-białej, prawidłowa tonalność na materiale panchromatycznym przy świetle sztucznym oraz na materiale superpanchromatycznym; Do mikrofotografii czerwono barwionych preparatów.
71	Jasnozielony (niebieskawy)	1,8-2	Korekcyjny do fotografii czarno-białej, prawidłowa tonalność na materiale panchromatycznym przy świetle słonecznym
72	Jasnozielony (żółtawy)	1,6-2	Konwersyjny do fotografii czarno-białej, prawidłowa tonalność na materiale panchromatycznym przy świetle rozproszonym błękitnego nieba
72/93	Zielonoszary	6	Do fotografii czarno-białej, kombinacja filtrów 72 i 93
73	Zielony		Do mikrofotografii, absorpcja czerwieni
75	Oliwkowozielony		Do mikrofotografii, zastępuje filtr Zettnowa
76	Niebieskozielony		Do anaglifów (por. 86)
80	Jasnoczerwony	~5	Absorpcja poniżej 580 nm, do zdjęć efektowych na materiale podczerwonym
81	Czerwony	~7	Absorpcja poniżej 600 nm, do zdjęć efektowych na materiale podczerwonym
82	Ciemnoczerwony	~30	Absorpcja poniżej 630 nm, do zdjęć efektowych na materiale podczerwonym
83	Podczerwony		Absorpcja poniżej 710 nm
84	Podczerwony		Absorpcja poniżej 730 nm
85	Podczerwony		Absorpcja poniżej 800 nm
86	Pomarańczowoczerwony		Do anaglifów (por. 76)
91	Szary	2	Do fotografii czarno-białej (por. K 20)
93	Szary	4	Do fotografii czarno-białej (por. K 21)
95	Szary	8-10	Do fotografii czarno-białej
97	Szary	16	Do fotografii czarno-białej
302	Jasnożółty gradientowy		Do fotografii czarno-białęj, zalecana odległość od przedniej soczewki obiektywu – 25-35% ogniskowej; wersje /2, /3, /4 o różnej stromiźnie przejścia
303	Żółty gradientowy		Do fotografii czarno-białęj, zalecana odległość od przedniej soczewki obiektywu – 25-35% ogniskowej; wersje /2, /3, /4 o różnej stromiźnie przejścia
304	Bardzo gęsty żółty gradientowy		Do fotografii czarno-białęj, zalecana odległość od przedniej soczewki obiektywu – 25-35% ogniskowej; wersje /2, /3, /4 o różnej stromiźnie przejścia
444	Zielony		Do wyciągów barwnych
544	Zielony		Do wyciągów barwnych, gęsty; kombinacja 572 + 5
552	Niebieski		Do wyciągów barwnych i i oglądania anaglifów (z 36), wersja 552 R - rozjaśniona
562	Jasnoniebieski		Do mikrofotografii
572	Niebieskozielony		Absorpcja powyżej 600 nm
574	Jasnozielony		Do wyciągów barwnych; kombinacja filtrów 572 + 4
587	Podczerwony		Absorpcja poniżej 830 nm; kombinacja filtrów 2x42 + 1x552
589	Podczerwony		Absorpcja poniżej 870 nm; kombinacja filtrów 552 + 572 + 42
640 K	Niebieski		Do wyciągów barwnych przy świetle łukowym
640 N	Niebieski		Do wyciągów barwnych przy świetle żarówek fotograficznych
640 T	Niebieski		Do wyciągów barwnych przy świetle dziennym
641 KNT	Zielony		Do wyciągów barwnych przy świetle łukowym, żarówek fotograficznych i dziennym
646 L	Niebieski		Do wyciągów barwnych, na materiale Agfa Autolith, zastępuje d. 46
647 L	Zielony		Do wyciągów barwnych na materiale Agfa Autolith, zastępuje d. 47; kombinacja filtrów 572 + 2
1031	Ciemnopomarańczowy		Do izolowania pomarańczowej linii widma rtęci

Pogrubione numery oznaczają "popularne" filtry pomyślane do fotografii ogólnej, poza przeznaczonymi stricte do celów technicznych czy naukowych.
Na podstawie tabeli stwierdzić można, że jako oddający ogólnie prawidłową tonalność barw zielonej i czerwonej na emulsji o uczuleniu panchromatycznym przewidziany był filtr żółty o krotności 2,4x; filtry o większych gęstościach - tak pomarańczowe, jak i zwłaszcza czerwone - klasyfikowane już być mogły jako filtry kompensacyjne (tj. różnicujące jasność poszczególnych kolorów).
Zwrócić też warto uwagę na mogące się wydawać cokolwiek egzotycznymi filtry o numerach 70, 71 i 72, należące do wspomnianej kategorii filtrów korekcyjnych do fotografii czarno-białej, a więc zapewniających prawidłową reprodukcję tonalności kolorów w zależności od temperatury barwowej światła.

Współczynniki przedłużenia ekspozycji podane są w tabeli jako uśrednione dla emulsji panchromatycznej przy świetle dziennym.
Spójrzmy więc teraz nieco bardziej szczegółowo na związek krotności barwnego filtra z typem emulsji - bo jawi się ono zagadnienie jako wcale interesujące, a i mające zastosowanie także i dziś przy filtrach innych producentów.

Numer	Kolor	Barwoczułość emulsji
		Orto	Pan	Superpan
0	Bardzo jasnożółty	1,5	1,3	1,3
1	Jasnożółty	1,8	1,5	1,5
2	Średni żółty	2,4	1,8	1,8
3	Gęsty żółty	3	2	2
4	Bardzo gęsty żółty	3,5	2,2	2,2
5	Najgęstszy żółty	4,5	2,5	2,5
42	Czerwony	-	8	8
70	Jasnozielony	-	4-6	3
71	Jasnozielony (niebieskawy)	-	1,8-2	1,8-2
72	Jasnozielony (żółtawy)	-	1,8-2	1,8-2

Hmmm - teraz chyba będzie warto się zająć uczuleniami spektralnymi emulsji czarno-białych. Choć temat to dopiero mętny i grząski.