Czar prostoty

czyli

Aparaty niełomograficzne

Przeciętnemu fotoamatorowi nieobca jest świadomość, że obiektywy fotograficzne bywają różne - lepsze i gorsze, starsze i nowsze, mniej i bardziej skomplikowane.

W czasach minionych świetności fotografii tradycyjnej, obok cudeniek mechaniki precyzyjnej, powstawały też aparaty popularne, dla mas czy wręcz dzieci. Konstrukcji jak najprostszej, często wręcz niemal bez możliwości nastawiania jakichkolwiek parametrów ekspozycji (co poniekąd zabezpieczać miało przed błędami ze strony użytkownika). Z racji na dążenie do osiągnięcia ich cenowej dostępności, uproszczenie dotykało też strony mechanicznej i oczywiście optycznej - wyposażane były więc w jak najprostsze obiektywy, acz wciąż dostosowane jakością optyczną do potrzeb odbiorcy, jak najbardziej jednak przewidziane na tworzenie możliwie najlepszej w swej mikrej klasie jakości obrazu.

Certo SL 101 color

W aparatach takich spotykamy więc obiektyw najprostszy z możliwych, czyli monokl - jedną po prostu soczewkę.

Kolejną popularną kategorią był peryskop, czyli symetryczny obiektyw dwusoczewkowy z umieszczoną wewnątrz migawką i przysłoną, dzięki swej symetrycznej konstrukcji wolny od dystorsji.

I dochodzimy wreszcie do achromatu, klejonego obiektywu dwusoczewkowego, który dzięki zastosowaniu dwóch soczewek ze szkła kronowego i flintowego posiadał jako tako skorygowaną aberrację chromatyczną.

Cechą charakterystyczną takich konstrukcji jest ich niewielki maksymalny otwór względny - leżący w przedziale 1:8 - 1:11, wynikły z konieczności minimalizowania wad optycznych niedoskonałego przecież układu. W niektórych aparatach, choćby rodzinie Ami, specyficzne jest także ułożenie błony w ramce kadru nie płasko, ale na płaszczyźnie walcowej - co pomagało zmierzyć się z krzywizną pola.

Zdjęcie z aparatu Certo SL 110

No właśnie, a pocóż ten wywód przydługi...?

Wbrew pozorom zdjęcia z takich najprostszych aparatów nie są wręcz tragiczne, jak zdawałoby się wydawać, a często wręcz przyjemne. To wszak, zaznaczmy ponownie, nie jest łomografia z jej intencjonalną wadliwością.

A może-li przecież najść kogoś czasem chęć zakosztowania obrazu z takich dawnych czy prymitywnych aparatów, poczucia dawnej fotografii popularnej, czy pierwocin fotograficznej optyki, zobaczenia czy utrwalenia świata oczami niedzielnego pstrykacza sprzed lat. Po co więc sięgnąć?

Na szczęście sytuacja wygląda nie tak beznadziejnie, jak by się mogło wydawać. Szereg tego rodzaju konstrukcji znajdował się w produkcji jeszcze w czasach zupełnie niedawnych, czasem wręcz w końcu lat osiemdziesiątych - i ich dostępność na rynku wtórnym jest całkiem dobra, tak pod względem podaży, jak i cen (choć, przyznać trzeba, ostatnio na polu cen zaczynają się pojawiać wybryki wręcz chore).

Dla uproszczenia zagadnienia skupmy się w poniższym wykazie na aparatach najbardziej na naszym rynku popularnych i dostępnych, ergo produkowanych w krajach demokracji ludowej - zarazem pokazując, jakie i egzotyczne, żeby nie rzec low-endowe, konstrukcje były na nim oferowane. Pomijamy tu, oczywiście, całkowicie chińskie wynalazki spod znaku łomo - bo to i nie ta jakość, i nie ta - przede wszystkim - klasa.

Aparaty uszeregowane są tu zatem według rodzaju obiektywu, a typu błony, do jakiego są przeznaczone. W nawiasach podane są parametry obiektywu oraz format klatki.

Monokl

Typ 120

• Ami [75 mm, 1:8, format 6x6 cm]
• Ami 66 [75 mm, 1:8, format 6x6 cm]
• BiełOMO Etiud [60 mm, 1:11, format 4,5x6 cm]

Typ 135

• Certo KB 24 [45 mm, 1:11, format 24x24 mm]

Typ SL

• Certo KB 24 [45 mm, 1:11, format 24x24 mm]
• Certo SL 100 [45 mm, 1:11, format 24x24 mm]

Peryskop

Typ 120

• Druh [65 mm, 1:8, format 4,5x6 cm, 6x6 cm]
• Druh Synchro [65 mm, 1:8, format 4,5x6 cm, 6x6 cm]
• Pouva Start [65 mm, 1:8, format 6x6 cm]

Achromat

Typ 120

• Ami 2 [75 mm, 1:8, format 6x6 cm]
• Certo Certina [1:8, format 6x6 cm, 4x4 cm]
• Certo Certo-phot [1:8, format 6x6 cm]

Typ 135

• Beirette k100 [50 mm, 1:11, format 24x36 mm]

Typ SL

• Beirette SL 100 [50 mm, 1:11, format 24x36 mm]
• Beirette SL 100N [50 mm, 1:11, format 24x36 mm]
• Certo SL 101 color [45 mm, 1:11, format 24x24 mm]
• Certo SL 110 [45 mm, 1:8, format 24x24 mm]
• Pouva SL 100 [50 mm, 1:11, format 24x36 mm]

Błony systemu SL, licznie tu reprezentowanego,  nie są już dzisiaj wprawdzie dostępne jako takie (w przeciwieństwie do 120 i 135), jednak bez problemu można po prostu ładować oryginalne kasety SL (a także kompatybilne z nimi Rapid czy Karat) odcinkiem 60-70 cm zwykłego filmu typu 135 - bowiem taki właśnie był tam używany - przywracając znów życie tym zapomnianym już konstrukcjom.
Nadmienić wypada przy tym dla formalności, że aparat Pouva SL 100 występował też pod - rzadziej znacznie spotykanymi - nazwami Pouva Start SL 100 oraz Start SL 100, a w końcu przemianowany został, z minimalnymi zmianami konstrukcyjnymi, na Beirette SL 100.

Warto też zwrócić uwagę, co może nie umknęło uważnemu czytelnikowi, że aparat Certo KB 24 nieprzypadkiem pojawia się tu dwa razy, jako aparat na filmy 135 i SL. Ale nim zajmiemy się bliżej już innym razem - mam nadzieję, że już wkrótce.

Na koniec, w charakterze suplementu, jako że porządny artykuł nie może się tu przecież obyć bez solidnej tabeli, spójrzmy jeszcze nieco bardziej szczegółowo na parametry oferowane przez  interesujące nas aparaty:

Typ	Obiektyw	Błona	Format	Ustawienie ostrości	Wartości czasów	Wartości przysłon	Zakres EV
Ami	Monokl 75 mm, 1:8	120	6x6	stałe	1/50	8, 16	12, 14
Ami 2	Achromat 75 mm, 1:8	120	6x6	2,5 - ∞	1/30-125, B	8, 16	11-15
Ami 66	Monokl 75 mm, 1:8	120	6x6	stałe	1/50, B	8, 16	12, 14
Beirette k100	Achromat 50 mm, 1:11	135	24x36	1 - ∞	1/30, 1/125, B	11	12, 14
Beirette SL 100 Beirette SL 100N Pouva SL 100	Achromat 50 mm, 1:11	SL	24x36	1 - ∞	1/30, 1/125, B	11	12, 14
Certina	Achromat 1:8	120	6x6, 4x4	1,5 - ∞	1/60, B	8, 11	12, 13
Certo KB 24	Monokl 45 mm, 1:11	135, SL	24x24	stałe	1/30, 1/90	11	12, 13,5
Certo SL 100	Monokl 45 mm, 1:11	SL	24x24	stałe	1/30, 1/90	11	12, 13,5
Certo SL 101	Achromat 45 mm, 1:11	SL	24x24	stałe	1/30, 1/90	11	12, 13,5
Certo SL 110	Achromat 45 mm, 1:8	SL	24x24	1,5 - ∞	1/30, 1/125	8-16	11-15
Certo-phot	Achromat 1:8	120	6x6	1,5 - ∞	1/50, B	8, 11	12, 13
Druh Druh Synchro	Peryskop 65 mm, 1:8	120	4,5x6, 6x6	stałe	1/50, B	8, 16	12, 14
Etiud	Monokl 60 mm, 1:11	120	4,5x6	stałe	1/60, B	11-22	13-15
Pouva Start	Peryskop 65 mm, 1:8	120	6x6	stałe	1/50	8,16	12, 14

 Widać tutaj, że w zasadzie największe możliwości fotograficzne dają dwa aparaty z achromatami - krajowy Ami 2 oraz malutki Certo SL 110 (ten ostatni o nienajlepszej, niestety, jakości wykonania), charakteryzujące się regulowaną ostrością, największą rozpiętością ekspozycji, sięgającą 4 EV oraz możliwością synchronizowania fleszy elektronowych.
Trzeba też zwrócić uwagę, że w aparatach tej klasy nie można raczej stosować zbyt czułych filmów, jeżeli chcemy zapewnić sobie możliwość fotografowania przy słonecznej pogodzie (bez użycia filtrów) - jako że zakres dostępnej ekspozycji najczęściej osiąga góra 14 EV, czułość nie powinna w zasadzie przekraczać 100 ASA, a w aparatach o górnym zakresie ekspozycji sięgającym 15 EV - 200 ASA.